Takapoo | تکاپو

قسمت دوم از پرونده چهارم تکاپو یعنی فرهنگ و توسعه به گفتگوی دکتر احمد شرفشاهی سردبیر علمی این پرونده و نیما شریف‌منش اختصاص دارد. در این گفتگو از مدرنیسم و پیوندهایش با توسعه و همینطور اثرات متقابل میان آنها و فرهنگ صحبت می‌شود.

توسعه همچون بسیاری از مفاهیم حوزه علوم اجتماعی که به شکل وارداتی به سرزمین‌هایی چون ایران وارد شده، چالش‌های بسیاری را در میان روشنفکران، کنشگران، سیاستمداران و حتی آحاد جامعه به وجود آورده است. در این میان یکی از جدی‌ترین موضوعات، جایگاه و ظرفیت فرهنگی جوامع برای توسعه‌یافتگی است. آیا تمام جوامع آمادگی فرهنگی ایجاد بسترهای توسعه را دارا هستند؟ آیا الزامی به وجود سطحی از بلوغ فرهنگی در جوامع نیاز است؟ در این پرونده با در نظر گرفتن اهمیت این موضوع به بازتعریف مفهوم توسعه و فرهنگ می‌پردازیم و سپس به پیوندهای میان آنها پرداخته می‌شود.در قسمت اول این پرونده که با حضور دکتر احمدشرفشاهی سردبیر علمی پرونده و دکتر ایمان همتی برگزار شده، موضوعاتی چون رابطه فرهنگ و توسعه، معنای این دو مفهوم، ریشه‌های تاریخی پیدایش مفهوم توسعه و نسبت آن با آزادی و عقلانیت مدرن و ویژگی های فرهنگی  هم‌بسته توسعه طرح می‌شود.

در این قسمت، افشین به معرفی هشت کتاب در حوزه دولت و توسعه پرداخته است. در این معرفی به بررسی «نظم و زوال سیاسی» اثر فرانسیس فوکویاما و ترجمه آقای رحمان قهرمان‌پور، «توسعه یا چپاول؛ نقش دولت در تحول صنعتی» اثر پیتر اوانز و ترجمه آقایان عباس زندباف و عباس مخبر، «توسعه اقتصادی در آسیای جنوبی» نوشته راجات کاثوریا، ایاناتول اسلام و معظم حسین و با ترجمه رضا شیرزادی، «راز سرمایه» اثر هرناندو دسوتو و ترجمه دکتر فریدون تفضلی، «معمای فراوانی» اثر تری لین کارل با ترجمه دکتر جعفر خیرخواهان، «اقتصاد و دولت در ایران» اثر دکتر موسی غنی نژاد، «دولت و رشد اقتصادی» در ایران اثر آقایان مسعود نیلی، حسن درگاهی، محمد کردبچه و فرهاد نیلی و کتاب آخر کتاب «توسعه نیافتگی و صنعتی سازی؛ ایران عصر قاجار و پهلوی اول» اثر سید حسن شجاعی دیوکلایی پرداخته شده و مختصری از اهداف، مسیر و سرفصل‌های آنها ارائه گشته است.

قسمت نهم از پرونده سوم پادکست تکاپو یعنی «دولت و توسعه» به گفتگوی ما با جناب آقای دکتر محسن رنانی اختصاص دارد. در این گفتگو به طرح سوالاتی درباره مفهوم توسعه، تبارشناسی اقسام دولت‌ها و رابطه‌شان با توسعه، مختصات دولت توسعه و بررسی سرگذشت توسعه با تاکید بر عملکرد دولت‌ها در ایران پرداخته می‌شود. در انتها نیز این سوال مورد واکاوی قرار می‌گیرد که نقطه آغازین اصلاح در مسیر توسعه برای ایران در نظر ایشان چیست؟مجریصادق ناصری‌نژادمیزبان گفتگوسهیل پازکیمیهمان گفتگودکتر محسن رنانیاعضای تحریریه پروندهسید عباس کریمی، احمد شرفشاهی، صادق ناصری‌نژاد، افشین هزاوه، نیما ناعم، نوید کلهرودی و سهیل پازکیموسیقیفرنام عباسی - رادیو مدطراحعلیرضا آقاابراهیمیرسانهمحمدحسین برخوریتدوینسهیل پازکیلینک جامع تکاپو:https://zil.ink/takapoo

قسمت هشتم از پرونده سوم پادکست تکاپو یعنی دولت و توسعه اختصاص دارد به قسمت پایانی گفتگوی ما با جناب آقای دکتر جعفر خیرخواهان؛ این سلسله گفتگوها که با محوریت نظریه نظم‌های اجتماعی انجام شده، تا پیش از این اپیزود به معرفی محتصات متنوع نظریه آقای داگلاس سی نورث و همکارانشون پرداخته بود؛ از تشریح گستره نظم‌ها تا جایگاه دولت در انواع آن، نگاه به آزادی، رانت و همینطور تعمیم‌پذیری توسعه در سراسر جهان؛ در این اپیزود نیز پس از گریز مختصری به جایگاه اجتماع در نظریه نظم‌های اجتماعی، به سراغ ایران می‌رویم و محوریت صحبت‌ها پیرامون کشورمان در چارچوب نظم‌های اجتماعی است؛ اینکه در گذشته کشور در چه نقطه‌ای از گستره‌ نظم‌های دسترسی محدود و باز قرار داشته‌ایم، تجربه گذار برای ایران به چه شکل بوده است و دولت‌های ایران چه عملکردی را ایفا کرده‌اند.

قسمت هفتم از پرونده سوم پادکست تکاپو یعنی دولت و توسعه اختصاص به بخش دوم گفتگوی ما با جناب آقای دکتر جعفر خیرخواهان، اقتصاددان و از اساتید و صاحبنظران توسعه دارد. این گفتگو با محوریت نظریه نظم‌های اجتماعی انجام شده است. در این قسمت به تبیین نظریه نظم‌های اجتماعی، اقسام آن و در نهایت جایگاه و مختصات دولت در این چارچوب پرداخته می‌شود. همچنین با توجه به تاکید بر مفهوم رانت در این نظریه، درباره تعریف آن و تفاوت‌ ماهوی آن در انواع نظم‌ها پرسیده می‌شود. همچنین گریزی به جامع‌پذیری نظریات گسترش توسعه برای تمام کشورهای جهان هم زده می‌شود. 

قسمت ششم از پرونده دولت و توسعه اختصاص به بخش اول گفتگوی ما با جناب آقای دکتر خیرخواهان دارد. آقای دکتر خیرخواهان از اقتصاددانان، اساتید و مولفان و مترجمان به نام ایرانی هستند که بیشتر با آثار مهمشان در حوزه توسعه و اقتصادسیاسی شناخته می‌شوند. این گفتگوی بلند با محوریت نظریه نظم‌های اجتماعی داگلاس نورث انجام شده و این قسمت به نوعی پیش‌درآمدی برای ورود به آن موضوع است.در این قسمت از مسیر پژوهشی دکتر خیرخواهان، چرایی اهمیت مطالعات تاریخی و سیاسی در تحلیل‌های اقتصادی، تعریف توسعه و بررسی اقسام دولت‌ها، شاه‌بیت کلام نهادگرایان و تعریف نهاد و همینطور قابل تعمیم بودن تحلیل‌های توسعه برای تمام مناطق جهان پرسیدیم.

.این قسمت بخش پنجم از پرونده سوم این پادکست یعنی دولت و توسعه است و شامل قسمت دوم گفتگوی نوید کلهرودی و جناب آقای دکتر احمد بستانی می‌شوددر این قسمت به این سوالات پرداخته می‌شود که آیا روند دولت-ملت‌سازی در جهان به پایان رسیده؟ و اینکه آیا دولت-ملت‌سازی در تمام نقاط جهان از الگوی مشترک و ثابتی بهره می‌برد؟ سپس به شکل مستقیم‌تری به ایران خواهیم پرداخت و درباره این صحبت می‌کنیم که دولت ملی و دولت مدرن در ایران از چه دوره‌ای آغاز می‌شود؟ آیا فرایند دولت-ملت‌سازی در ایران شکست خورده و مشکل پیش‌روی این مرحله در ایران در کجا بوده؟ در نهایت هم از منظر دید آقای دکتر بستانی به این سوال پاسخ داده می‌شود که مساله توسعه در گذشته و حال ایران چه بوده است؟

این قسمت که بخش چهارم از پرونده دولت و توسعه است، به میزبانی نوید کلهرودی و با حضور جناب آقای دکتر احمد بستانی برگزار شده است.در این قسمت به این سوالات پرداخته می‌شود که چرا هنوز دولت مهم و اینکه آیا عصر دولت-ملت به پایان خود رسیده؟ گریزی به ایده‌های مخالف دولت-ملت همچون جهان‌وطن‌گرایی، سنت‌گرایی و هویت‌گرایی زده می‌شود و از تضادهای میان این ایده‌ها گفته می‌شود. در نهایت هم این مهم مورد واکاوی قرار می‌گیرد که تا چه حد می‌توان مفاهیم مدرن را بر دوره‌های تاریخی منطبق کرد و اینکه آیا می‌توانیم ساختار سیاسی مستقر در ایران باستان را یک دولت بنامیم یا نه.این گفتگو بخش اول مصاحبه با جناب آقای دکتر بستانی است و در قسمت بعدی نیز به چالش‌های شکل‌گیری دولت ملی در ایران، تاریخچه پیدایش دولت-ملت و دولت ملی و همینطور آسیب‌شناسی تشکیل یک دولت توسعه‌گرا در ایران پرداخته می‌شود.

اپیزود سوم از پرونده دولت و توسعه، آخرین بخش از میزگرد این پروندست که طبق الگوی همیشگی تکاپو به بررسی و شرح مفاهیم و مختصات پرداخته است. در بخش‌های پیشین افشین هزاوه از نوید کلهرودی و عباس کریمی در مورد چگونگی پیدایش مفهوم دولت، تفاوت معنایی دولت و حکومت و غلط مصطلح میان ایرانیان، چگونگی تکوین و پدیداری دولت مدرن و شرح ویژگی‌ها و خواص یک دولت توسعه پرداخته. در این قسمت مقداری بیشتر در مورد نقش و کارویژه دولت توسعه صحبت می‌شود و رابطه میان حکومت توانمند و توسعه‌یافتگی شرح داده می‌شود و در نهایت هم مسیر حرکت یک دولت به سمت توانمندسازی بررسی می‌شود

در ادامه میزگرد پرونده دولت و توسعه، در این قسمت به بررسی نظریه‌های خواستگاه دولت پرداخته می‌شود. سپس با تکیه بر تئوری‌های موجود از این صحبت می‌شود که دولت‌ها چه کارکردهای کلی دارند، چه نقشی را در توسعه‌یافتگی بر عهده می‌گیرند و اساسا چرا چنین دیدگاهی وجود دارد که دولت مسئول ریل‌گذاری توسعه در جوامع است؟مدیریت این میزگرد با افشین هزاوه بوده و عباس کریمی و نوید کلهرودی هم بعنوان مهمانان به سوالات جواب داده و برای ما از مفاهیم و مصادیق موجود صحبت می‌کنند

مرز سیاسی، دولت، گذرنامه، روادید و اجازه ورود به کشور، حاکمیت، مجلس، عضویت در سازمان ملل، قوای سه گانه؛ شاید الان بنظر برسه که لزوم وجود این مفاهیم بدیهی هست، اما می‌دونیم که این مفاهیم در همیشه تاریخ وجود نداشتن اما امروز بعنوان یک مفروض در ادبیات سیاست و اقتصاد پذیرفته شدند؛ و البته اینکه نسبت این مفاهیم با توسعه چیه؟ دولت و توسعه چه رابطه‌ای دارند؟بعد از یه وقفه نسبتا طولانی و در ادامه پرونده‌های «رشد و توسعه» و «مدرنیزاسیون و توسعه» حالا با پرونده «دولت و توسعه» مسیر رو ادامه می‌دیم. توی پروند اول توضیح دادیم چرا و از چه زمانی دیگه رشد اقتصادی معادل توسعه گرفته نشد و مسیر تاریخی اون در غرب و ایران رو بررسی کردیم. توی پرونده مدرنیزاسیون و توسعه هم از تفاوت‌های مدرن، مدرنیته و مدرنیزاسیون گفتیم و نسبت اینها با توسعه رو شرح دادیم؛ و علاوه بر تجربه شکست خورده کشور خودمون، تجربه موفق ژاپن رو بررسی کردیم.حالا و در ادامه مسیرمون، سراغ دولت و توسعه میریم و به تشریح رابطه این دو مفهوم کلیدی با هم می‌پردازیم.در این پرونده هم مثل روند پرونده‌های پیشین، توی قدم اول، طی میزگردی کلیات، مقدمات، تاریخچه موضوع و مسأله کلی طرح میشه و بعد از اون و طی گفت‌وگوهای تخصصی و موردی با اساتید و صاحب نظران به شکل دقیق تر و جزیی تر مسایل شکافته خواهد شد که توصیه می‌کنیم حتمن تا پایان این مسیر با ما باشید.میزگرد با حضور افشین هزاوه به عنوان مجری و مدیر جلسه و عباس کریمی و نوید کلهرودی بعنوان مهمانان، در سه قسمت تقدیمتون میشه. توی قسمت اول با محوریت افشین و نوید، به تاریخچه چرایی و چگونگی شکل گیری دولت و بعد تکاملش به دولت مدرن پرداخته میشه. همینطور درباره ویژگی های دولت، انواعش و تفکیک قوا خواهیم شنید.

در این قسمت، افشین به معرفی شش کتاب در حوزه مدرنیته پرداخته است. در این معرفی به بررسی «معمای مدرنیته» اثر بابک احمدی، «ظهور ژاپن مدرن» اثر ویلیام جی.بیزلی، «نوسازی سیاسی در عصر مشروطه‌ی ایران» نوشته حسن قاضی‌مرادی، «تجدد و قانون‌گرایی؛ اندیشه میرزا یوسف‌خان مستشار‌الدوله به ضمیمه رساله یک کلمه» اثر هادی عامری «تجدد و تجددستیزی در ایران» اثر عباس میلانی و «علم و مدرنیته ایرانی» از تقی آزادارمکی، پرداخته شده و مختصری از اهداف، مسیر و سرفصل‌های آنها ارائه گشته است

 در این بخش از گفتگوی ما و جناب آقای دکتر فراستخواه، با سوال درباره‌ی نماگرهای مدرنیته بحث را ادامه می‌دهیم و سپس با مبنا قرار دادن تجربه مدرنیته در ایران، از ریشه‌های خودجوش یا وارداتی بودن این امر و همینطور نیاز یا عدم نیاز به حضور قدرت بالادستی و نگاه آمرانه در پیاده‌سازی مراحل مدرنیزاسیون و البته مزایا و معایب این نوع دید در این فرایند صحبت می‌کنیم. 

در این قسمت، بخش اول گفتگوی ویژه با جناب آقای دکتر مقصود فراستخواه را خواهیم شنید. در این بخش، مهمان گرامی با توجه به سوالات مطرح شده در ابتدا به تمایزات میان معانی مدرنیت، مدرنیسم، مدرنیه و مدرنیزاسیون پرداخته و در ادامه هم تناسبی میان ارتباط بین دو مفهوم مدرنیزاسیون و توسعه ارائه می‌دهند. این قسمت بخش ابتدایی گفتگوی ما و جناب آقای دکتر مقصود فراستخواه بوده و در بخش بعدی با ایشان به صحبت پیرامون ریشه‌های میل به مدرنیزاسیون، خصوصا در نمونه ایران صحبت خواهیم کرد.

در این قسمت، بخش دوم و پایانی گفتگوی افشین با جناب آقای دکتر غدیر مهدوی را می‌شنویم. بعد از مباحث صورت گرفته در قسمت پیشین حول نوع ارتباط میان مدرنیزاسیون و توسعه از نظر آقای دکتر و همینطور روایت ایشان از ریشه‌های تاریخی و فرهنگی موفقیت ژاپنی‌ها در حصول به مدرنیته، در این قسمت مساله تجربه ایران را هم به بحث اضافه می‌کنیم و با آقای دکتر درباره چرایی شکست امیرکبیر و تلاش‌های تجددخواهانه ایرانیان، در قیاس با می‌جی و جامعه ژاپن صحبت می‌کنیم.

در این قسمت، اولین گفتگوی مصداقی در باب تجربه مدرنیزاسیون و توسعه را با جناب آقای دکتر غدیر مهدوی انجام دادیم. دکتر مهدوی که تجربه تحصیل در مقاطع دکتری و فوق دکتری اقتصاد در ژاپن را هم دارند و اکنون عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی هستند، در این بخش از گفتگو، روایت خودشان از نوع رابطه میان مدرنیزاسیون و توسعه و سپس ریشه‌های تاریخی و فرهنگی موفقیت تجربه مدرنیزاسیون در عصر می‌جی در ژاپن را مطرح کردند.

در این قسمت به عنوان بخش پایانی میزگرد، پس از توضیحات صادق درباره‌ی مسیر طی شده و پیش‌روی تکاپو در این پروند، سهیل، عباس و افشین، با صحبت پیرامون کارکرد و اثر دمیدن بر تمایلات ناسیونالیستی طی فرایند مدرنیزاسیون بحث را ادامه می‌دهند. بعد از این موضوع هم در اینباره صحبت می‌کنند که آیا می‌توان یک مسیر ثابت را برای نیل جامعه سنتی به جامعه مدرن تعریف کرد؟ و آیا اساسا می‌توان دولت را به عنوان متولی تام این فرایند معرفی کرد؟ و اینکه نقش نخبگان  و جامعه در این مسیر چگونه است

در این قسمت به عنوان بخش میانی این میزگرد پس از توضیحات ابتدایی صادق به عنوان مجری، سهیل، عباس و افشین در مورد نسبت معنایی مدرنیته و مدرنیزاسیون با توسعه صحبت می‌کنند و به چگونگی روند پدیداری این مفاهیم می‌پردازند.

در این پرونده و در دومین ایستگاه تکاپو، با توجه به پیوند نزدیک شکلی و معنایی میان مدرنیزاسیون و توسعه و همینطور تعابیر متعددی که بسیاری از مدرنیزاسیون، به جای توسعه دارند، به سراغ این دو مفهوم خواهیم رفت.از این رو در این پرونده، مطابق با ساختار پرداخت موضوعات در تکاپو، ابتدا در سه قسمت، یعنی بخش‌های اول تا سوم این پرونده، طی یک میزگرد مجازی به بررسی کلیات مربوط به دو مفهوم مدرنیه و توسعه، ریشه‌ای معنایی واژه‌های مرتبط چون تجدد و مدرن، مدرنیته و مدرنیزاسیون، با نگاهی به تحولات تاریخی اثرگذار و نگرش مکاتب و اندیشمندان پرداخته می‌شود. سپس، طی دو مصاحبه مجزا با اساتید گرامی، آقایان دکتر مقصود فراستخواه و دکتر غدیر مهدوی، طی قسمت‌های چهارم تا نهم، در مورد تاریخچه تحولات کشورهای ایران و ژاپن زیر چتر این دو مفهوم صحبت خواهیم کرد. در قسمت دهم از این پرونده هم به معرفی کتبی در این باب خواهیم پرداخت.این ده قسمت از یکشنبه هجدهم آبان‌ماه به مدت ده هفته، در صفحات تکاپو در پادگیرهای رسمی منتشر خواهد شد.  در این قسمت که اولین قسمت از این پرونده است، پس از توضیحات صادق ناصری‌نژاد و پخش مونولوگ معرفی با صدای فرزاد حکمت، طی میزگردی مجازی، سهیل پازکی، عباس کریمی و افشین هزاوه به صحبت درباره معنای دو کلمه مدرنیته و مدرنیزاسیون می‌پردازند و از ریشه‌های تاریخی این دو و تعاریفی که از سوی اندیشمندان مختلف در تبیین آنها شده، صحبت می‌کنند